ओखलढुंगा, नेपाल – ग्रामीण क्षेत्रमा विपद् व्यवस्थापनलाई प्रभावकारी बनाउन स्वयंसेवी अभियान नेपाल (ViN) ले नेपाल सशस्त्र प्रहरी बलको साझेदारीमा समुदाय तयारी तथा प्रतिकार्य तालिम (CPRT) सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेको छ। यो तालिम फागुन २१-२३ गते (मार्च ३-५) तालुवा विपद् व्यवस्थापन स्वयंसेवक कार्यदल र फागुन २६-२८ गते (मार्च ८-१०) ठूलाछाप र भदौरे विपद् व्यवस्थापन स्वयंसेवक कार्यदलका लागि नाराटिका सामुदायिक अध्ययन केन्द्र, ओखलढुंगा मा सञ्चालन गरियो।
समुदायको विपद् प्रतिकार्य क्षमता अभिवृद्धि गर्ने अभियान
ViN ले ओखलढुंगाको तालुवा, ठूलाछाप र भदौरे मा विपद् व्यवस्थापन स्वयंसेवक कार्यदलहरू गठन गरेको छ जसले विपद् प्रतिकार्यलाई व्यवस्थित बनाउन ठोस पहल गरेको छ। प्रत्येक कार्यदलमा २१ जना स्वयंसेवक सदस्यहरू रहेका छन्, जसले स्थानीय तहमा स्थायी आपतकालीन व्यवस्थापन स्वयंसेवक समूह को रूपमा काम गर्नेछन्। यी समूहहरूले भूकम्प, बाढी, पहिरो, आगलागी जस्ता विपद्का घटनाहरूमा तत्काल प्रतिक्रिया दिन सक्ने गरी तयारी अवस्थामा रहनेछन्।
यस कार्यदल गठन प्रक्रिया लोकतान्त्रिक र सहभागीमूलक रूपमा सम्पन्न गरियो। प्रत्येक गाउँमा सानो सभा (मिनी असेंबली) को आयोजना गरी ९० जना भन्दा बढीको ठूलो सभामा छलफल गरियो, जसबाट २१ जना स्वयंसेवकहरू छानिए। यस प्रक्रियाले समाजमा सशक्त, प्रभावकारी र दिगो विपद् प्रतिकार्य समूह निर्माण गरेको छ।
CPRT तालिम : विपद् व्यवस्थापन क्षमता अभिवृद्धि गर्ने कार्यक्रम
तीन दिनसम्म सञ्चालन भएको यो तालिम नेपाल सशस्त्र प्रहरी बल, ओखलढुंगाका डिएसपी प्रभात कुमार गौतम को नेतृत्वमा सम्पन्न भयो। तालिममा सहभागीहरूले विपद् जोखिम व्यवस्थापन, क्षति मूल्याङ्कन, खोज तथा उद्धार प्रविधि र आधारभूत प्राथमिक उपचार सम्बन्धी व्यावहारिक ज्ञान प्राप्त गरे।
तालिमका मुख्य विशेषताहरू:
- विपद् व्यवस्थापन र प्रतिकार्य योजनाहरू
- आधारभूत प्राथमिक उपचार र उपचार विधि
- खोज तथा उद्धार कार्य (Search & Rescue)
- आगलागी र बाढी सुरक्षाका उपायहरू
- समुदाय समन्वय तथा आपतकालीन सञ्चार रणनीति
स्वयंसेवकहरूको धारणा: तालिमको प्रभावकारिता
स्वयंसेवकहरूलाई प्राप्त तालिमबारे उनीहरूले व्यक्त गरेका अनुभवहरू यसप्रकार छन्:
“यो तालिमले हामीलाई विपद् आउँदा कसरी प्रभावकारी रूपमा प्रतिकार्य गर्ने भन्ने कुरा सिकाएको छ। पहिले हामी बाहिरी सहयोग कुरेर बस्नु पर्थ्यो, अब भने हामी आफैं प्रतिकार्य गर्न सक्षम भएका छौं।” –तलुवा कार्यदल सदस्य
“प्रशिक्षकहरूले सिकाएको प्राथमिक उपचार र उद्धार प्रविधि हाम्रो लागि अति महत्वपूर्ण रह्यो। विपद्को बेला हामी समुदायका लागि पहिलो सहारा बन्न सक्छौं।” – भदौरे कार्यदल सदस्य
स्थायित्वको लागि ViN को निरन्तर सहयोग
ViN ले यी समुदायीय सुदृढीकरण स्वयंसेवकहरू लाई निम्न सहयोग उपलब्ध गराउनेछ:
- आवश्यक उपकरण र आपतकालीन उद्धार सामग्री
- कानुनी रूपमा दर्ता गर्न आवश्यक सहजीकरण
- उन्नत प्रशिक्षण कार्यक्रमहरू
स्थानीय तहमा स्वयंसेवक आधारित विपद् व्यवस्थापन प्रणाली स्थापित गर्नु नेपालको ग्रामीण विपद् व्यवस्थापनमा एक महत्वपूर्ण उपलब्धि हो। ViN को यो पहलले समुदायको आत्मनिर्भरता बढाउन तथा विपद् व्यवस्थापनलाई प्रभावकारी बनाउनेछ।
समुदाय आधारित विपद् व्यवस्थापनको महत्त्व
नेपाल विश्वकै सबैभन्दा बढी विपद् जोखिम भएका मुलुकहरूमध्ये एक हो। नेपाल सरकारको राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरण (NDRRMA) का अनुसार, नेपालमा वार्षिक ५०० भन्दा बढी विपद्का घटनाहरू हुने गर्छन्।
अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् कि सामुदायिक रूपमा सञ्चालित विपद् व्यवस्थापन कार्यक्रमहरूले मृत्यु तथा क्षतिको संख्यालाई ५०% सम्म घटाउन सक्छ। जब स्थानीय स्तरका आपतकालीन सेवाका स्वयंसेवकहरू तालिमप्राप्त हुन्छन्, उनीहरू तत्काल उद्धार कार्य गर्न सक्ने भएकाले मानवीय तथा भौतिक क्षति न्यूनीकरण गर्न मद्दत पुग्छ।
सामुदायिक तयारी तथा प्रतिकार्य तालिम (CPRT) सम्बन्धी ७ प्रमुख प्रश्नहरू
१. CPRT भनेको के हो? समुदाय तयारी तथा प्रतिकार्य तालिम (CPRT) भनेको विपद् व्यवस्थापनमा स्थानीय विपद् राहत स्वयंसेवकहरू लाई आवश्यक सीप प्रदान गर्ने कार्यक्रम हो।
२. कसले विपद् व्यवस्थापन स्वयंसेवक बन्न सक्छ? समुदायको सेवा गर्न इच्छुक जो कोही यस कार्यक्रममा सामेल हुन सक्छ। ViN ले लोकतान्त्रिक प्रक्रियामार्फत स्वयंसेवक चयन गर्छ।
३. यो तालिमले कुन-कुन विपद्का घटनाहरूको तयारी गराउँछ? भूकम्प, बाढी, पहिरो, आगलागी जस्ता सबैप्रकारका प्राकृतिक विपद्का लागि यो तालिम दिइन्छ।
४. तालिम कति दिनसम्म सञ्चालन हुन्छ? प्रत्येक समूहका लागि ३ दिन को विशेष तालिम प्रदान गरिन्छ।
५. ViN ले कार्यदलका सदस्यहरूलाई के-कस्तो सहयोग प्रदान गर्छ? ViN ले आवश्यक उद्धार उपकरण, कानुनी दर्ता प्रक्रियामा सहायता र उन्नत प्रशिक्षण प्रदान गर्छ।
६. के अन्तर्राष्ट्रिय स्वयंसेवकहरू पनि यो तालिममा सहभागी हुन सक्छन्? हो! ViN ले अन्तर्राष्ट्रिय आपतकालीन व्यवस्थापन स्वयंसेवकहरूलाई पनि स्वागत गर्छ।
७. कसरी ViN को विपद् व्यवस्थापन कार्यक्रमलाई सहयोग गर्न सकिन्छ? ViN लाई स्वयंसेवक, आर्थिक सहयोग वा सामाजिक सञ्जालमार्फत प्रचार-प्रसार गरी सहयोग गर्न सकिन्छ।
समुदायलाई सशक्त पार्न ViN लाई समर्थन गरौं!
विपद् व्यवस्थापन हाम्रो सामूहिक जिम्मेवारी हो। तपाईं स्थानीय नागरिक, अन्तर्राष्ट्रिय स्वयंसेवक वा उदार मन भएका व्यक्ति जुनसुकै भए पनि तपाईंको सानो योगदानले ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ।
- स्वयंसेवक बन्नुहोस्: ViN का विपद् जोखिम न्यूनीकरण स्वयंसेवक कार्यक्रमहरू मा सहभागी हुनुहोस्।
- आर्थिक सहयोग गर्नुहोस्: विपद् व्यवस्थापन तालिम तथा उपकरणका लागि योगदान गर्नुहोस्।
- संदेश फैलाउनुहोस्: यो लेख साथीभाइ तथा परिवारसँग सेयर गरी समुदाय सशक्तीकरणमा योगदान दिनुहोस्।
थप जानकारीका लागि स्वयंसेवी अभियान नेपाल (ViN) मा सम्पर्क गर्नुहोस् र नेपालमा विपद् व्यवस्थापन सुदृढीकरणको महत्त्वपूर्ण अभियानमा सहभागी हुनुहोस्!
